Doanh nghiệp SME có nên áp dụng IFRS không?

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng, việc áp dụng các chuẩn mực kế toán quốc tế (IFRS) đang trở thành xu hướng tất yếu đối với nhiều doanh nghiệp trên thế giới, trong đó có Việt Nam. Tuy nhiên, với các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME) – vốn có nguồn lực hạn chế và quy trình kế toán đơn giản hơn – câu hỏi đặt ra là: “Liệu có nên áp dụng IFRS hay không?”

Việc chuyển đổi từ các chuẩn mực kế toán Việt Nam sang IFRS không chỉ là một bước đi về kỹ thuật kế toán, mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến quản trị tài chính, minh bạch thông tin và khả năng tiếp cận nguồn vốn quốc tế của doanh nghiệp. Bài viết này sẽ phân tích rõ các lợi ích, thách thức cũng như những yếu tố cần cân nhắc giúp doanh nghiệp SME đưa ra quyết định phù hợp về việc áp dụng IFRS.

I. Giới thiệu về IFRS và tầm quan trọng của nó trong kinh doanh hiện đại

1. Khái niệm IFRS 

IFRS, hay còn gọi là Chuẩn mực Báo cáo Tài chính Quốc tế, là tập hợp các chuẩn mực kế toán được thiết kế để tạo ra một ngôn ngữ tài chính chung, minh bạch và dễ hiểu trên phạm vi toàn cầu. 

Các chuẩn mực này giúp các doanh nghiệp báo cáo tình hình tài chính một cách chính xác, khách quan và nhất quán, tạo điều kiện thuận lợi cho nhà đầu tư, cổ đông và các bên liên quan trong việc ra quyết định.

IFRS do Ủy ban Chuẩn mực Kế toán Quốc tế (IASB) phát hành và liên tục cập nhật để phù hợp với môi trường kinh doanh đa dạng và phát triển nhanh chóng hiện nay.

2. Vai trò của IFRS trong minh bạch tài chính và hội nhập toàn cầu

Việc áp dụng IFRS giúp doanh nghiệp:

• Tăng cường minh bạch và đáng tin cậy trong báo cáo tài chính, tạo sự đồng thuận và tin tưởng từ các nhà đầu tư trong và ngoài nước.
• Đồng bộ hóa các chuẩn mực kế toán với các quốc gia khác, giúp doanh nghiệp dễ dàng so sánh hiệu quả hoạt động và sức khỏe tài chính với đối thủ cạnh tranh toàn cầu.
• Tạo thuận lợi trong việc huy động vốn quốc tế, mở rộng thị trường xuất nhập khẩu, cũng như hợp tác, liên doanh với các tập đoàn đa quốc gia.
• Hỗ trợ quản trị doanh nghiệp hiệu quả hơn, bởi báo cáo tài chính theo IFRS thường phản ánh thực tế kinh doanh một cách toàn diện và chính xác.

3. Xu hướng áp dụng IFRS tại Việt Nam và trên thế giới

Trên thế giới, hơn 140 quốc gia và vùng lãnh thổ đã áp dụng IFRS hoặc có kế hoạch chuyển đổi nhằm tăng cường tính minh bạch và thu hút đầu tư quốc tế.

Tại Việt Nam, việc chuyển đổi từ chuẩn mực kế toán Việt Nam (VAS) sang IFRS đang được Chính phủ và Bộ Tài chính quan tâm đẩy mạnh, nhằm nâng cao chất lượng báo cáo tài chính của doanh nghiệp Việt Nam trên trường quốc tế.

Nhiều doanh nghiệp lớn, đặc biệt là các công ty niêm yết, doanh nghiệp FDI và các tập đoàn đa quốc gia tại Việt Nam, đã bắt đầu áp dụng IFRS hoặc đang trong quá trình chuẩn bị chuyển đổi.

Việc hiểu rõ về IFRS và tầm quan trọng của nó là bước đầu tiên để các doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME), cân nhắc việc áp dụng chuẩn mực này nhằm phát triển bền vững và hội nhập hiệu quả trong nền kinh tế toàn cầu.

II. Đặc điểm của doanh nghiệp SME và hệ thống kế toán hiện tại

1. Định nghĩa và phân loại doanh nghiệp SME tại Việt Nam

Doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME) là nhóm doanh nghiệp chiếm tỷ trọng lớn trong nền kinh tế Việt Nam, đóng vai trò quan trọng trong việc tạo việc làm và thúc đẩy phát triển kinh tế. Theo quy định của Chính phủ, doanh nghiệp SME được phân loại dựa trên các tiêu chí về quy mô lao động, vốn đăng ký và doanh thu hàng năm.

Doanh nghiệp nhỏ: Có quy mô vốn và lao động nhỏ hơn mức doanh nghiệp vừa, thường hoạt động trong lĩnh vực thương mại, dịch vụ hoặc sản xuất quy mô nhỏ.

Doanh nghiệp vừa: Quy mô lớn hơn doanh nghiệp nhỏ, có khả năng quản lý, tài chính và hoạt động kinh doanh đa dạng hơn.

2. Hệ thống kế toán hiện tại tại các doanh nghiệp SME

Đơn giản và tập trung: Doanh nghiệp SME thường áp dụng hệ thống kế toán đơn giản, tập trung vào các nghiệp vụ cơ bản như mua bán, chi phí, doanh thu và lập báo cáo thuế.

Nguồn lực hạn chế: Hầu hết SME có bộ phận kế toán nhỏ, đôi khi chỉ 1-2 người, hoặc thuê dịch vụ kế toán bên ngoài.

Công cụ sử dụng: Phần lớn các doanh nghiệp SME sử dụng phần mềm kế toán phổ thông hoặc thậm chí kế toán thủ công bằng Excel.

Tuân thủ quy định: Mặc dù SME phải tuân thủ các quy định về kế toán và thuế, nhưng do hạn chế về nhân lực và hiểu biết, việc cập nhật và áp dụng các chuẩn mực kế toán mới gặp nhiều khó khăn.

3. Những hạn chế và thách thức trong quản trị tài chính của SME

Thiếu minh bạch và cập nhật: Báo cáo tài chính thường không phản ánh đầy đủ tình hình tài chính thực tế, ảnh hưởng đến khả năng ra quyết định và huy động vốn.

Quản lý chi phí và dòng tiền còn yếu: Dẫn đến hiệu quả kinh doanh thấp và rủi ro tài chính cao.

Khó khăn trong tiếp cận các nguồn vốn lớn: Do báo cáo tài chính chưa đạt chuẩn quốc tế và thiếu sự tin cậy từ nhà đầu tư hoặc ngân hàng.

Áp lực tuân thủ pháp luật: Việc chuyển đổi hoặc cập nhật theo chuẩn mực kế toán mới như IFRS là thách thức lớn về nguồn lực và chi phí.

Hiểu rõ đặc điểm và thực trạng này sẽ giúp doanh nghiệp SME cân nhắc kỹ lưỡng hơn khi quyết định có nên áp dụng IFRS hay không, cũng như chuẩn bị đầy đủ hơn cho quá trình chuyển đổi nếu lựa chọn đi theo hướng này.

III. Lợi ích khi doanh nghiệp SME áp dụng IFRS

Áp dụng Chuẩn mực Báo cáo Tài chính Quốc tế (IFRS) không chỉ dành riêng cho các tập đoàn lớn hay doanh nghiệp đa quốc gia mà còn mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME). Dưới đây là những lợi ích nổi bật khi SME lựa chọn áp dụng IFRS trong quản trị tài chính:

1. Tăng tính minh bạch và độ tin cậy của báo cáo tài chính

IFRS yêu cầu báo cáo tài chính phải phản ánh trung thực, hợp lý tình hình tài chính và kết quả hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp.

Báo cáo theo IFRS giúp loại bỏ các khoản mục không rõ ràng, tăng cường sự minh bạch, từ đó nâng cao niềm tin của nhà đầu tư, đối tác và ngân hàng.

Giúp doanh nghiệp dễ dàng so sánh hiệu quả tài chính với các doanh nghiệp cùng ngành trên thị trường quốc tế.

2. Hỗ trợ tiếp cận vốn vay và đầu tư quốc tế
Với các chuẩn mực quốc tế được công nhận rộng rãi, báo cáo tài chính theo IFRS là điều kiện tiên quyết để các doanh nghiệp SME tiếp cận các nguồn vốn nước ngoài, vay vốn ngân hàng hoặc huy động vốn qua thị trường chứng khoán.

Nâng cao khả năng thương lượng về lãi suất, điều khoản vay và các điều kiện tài chính khác nhờ sự tin cậy về báo cáo tài chính.

3. Nâng cao năng lực quản trị tài chính và phân tích kinh doanh
Việc áp dụng IFRS giúp doanh nghiệp cải thiện hệ thống kế toán, quản lý tài chính bài bản hơn, tạo cơ sở cho các phân tích, dự báo tài chính hiệu quả.

Cung cấp thông tin chính xác hơn cho các quyết định đầu tư, mở rộng sản xuất kinh doanh, kiểm soát chi phí và rủi ro tài chính.

4. Chuẩn hóa quy trình kế toán theo chuẩn quốc tế
Áp dụng IFRS giúp doanh nghiệp xây dựng quy trình kế toán khoa học, đồng bộ, phù hợp với các quy định và thông lệ quốc tế.

Tạo nền tảng để mở rộng quy mô, nâng cao khả năng quản lý khi doanh nghiệp phát triển hoặc liên kết với các đối tác nước ngoài.

5. Nâng cao uy tín và hình ảnh doanh nghiệp trên thị trường
Doanh nghiệp áp dụng IFRS thể hiện sự chuyên nghiệp, minh bạch và tuân thủ các chuẩn mực quốc tế, qua đó nâng cao uy tín với khách hàng, đối tác và cộng đồng doanh nghiệp.

Đây là một lợi thế cạnh tranh quan trọng trong thời đại kinh tế hội nhập sâu rộng.

Việc áp dụng IFRS mang lại nhiều cơ hội để SME phát triển bền vững, nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trường trong nước và quốc tế. Tuy nhiên, cùng với lợi ích là những thách thức nhất định mà doanh nghiệp cần chuẩn bị kỹ lưỡng để chuyển đổi thành công.

IV. Thách thức và khó khăn khi SME áp dụng IFRS

Mặc dù việc áp dụng Chuẩn mực Báo cáo Tài chính Quốc tế (IFRS) mang lại nhiều lợi ích, doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME) cũng phải đối mặt với không ít khó khăn trong quá trình chuyển đổi và triển khai. Việc nhận diện rõ các thách thức này sẽ giúp SME chuẩn bị tốt hơn và đưa ra quyết định phù hợp.

1. Chi phí chuyển đổi và duy trì hệ thống kế toán theo IFRS
Việc áp dụng IFRS đòi hỏi doanh nghiệp phải đầu tư đáng kể cho việc đào tạo nhân sự, nâng cấp phần mềm kế toán và cải tiến quy trình kế toán – tài chính.

Các chi phí này có thể là gánh nặng đối với SME, đặc biệt là các doanh nghiệp có nguồn lực hạn chế.

Ngoài ra, chi phí duy trì cập nhật IFRS theo từng năm cũng là yếu tố cần tính toán kỹ lưỡng.

2. Nhu cầu nhân sự có trình độ chuyên môn cao
IFRS có mức độ phức tạp cao hơn so với các chuẩn mực kế toán quốc gia, đòi hỏi đội ngũ kế toán, tài chính phải có kiến thức chuyên sâu và kỹ năng phân tích tốt.

SME thường khó tuyển dụng hoặc đào tạo được nhân sự có đủ năng lực để vận hành hệ thống kế toán theo IFRS.

Việc thiếu hụt nguồn nhân lực này có thể dẫn đến rủi ro sai sót, ảnh hưởng đến tính chính xác của báo cáo tài chính.

3. Thay đổi quy trình và thích nghi với chuẩn mực mới
Áp dụng IFRS không chỉ là thay đổi hình thức báo cáo mà còn yêu cầu doanh nghiệp điều chỉnh toàn bộ quy trình kế toán, từ ghi nhận, đánh giá đến trình bày báo cáo tài chính.

Việc này đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các phòng ban và sự cam kết từ lãnh đạo doanh nghiệp.

Quá trình chuyển đổi có thể gây xáo trộn, ảnh hưởng tạm thời đến hoạt động quản trị và báo cáo tài chính.

4. Khó khăn trong việc đánh giá và đo lường các khoản mục tài chính
IFRS yêu cầu áp dụng các nguyên tắc đánh giá giá trị hợp lý (fair value), trích lập dự phòng, phân bổ chi phí theo cách thức phức tạp hơn.

SME có thể gặp khó khăn trong việc thu thập dữ liệu, áp dụng phương pháp định giá và đánh giá chính xác các khoản mục tài chính.

Việc này có thể làm tăng thời gian và công sức cho bộ phận kế toán.

5. Yếu tố rủi ro pháp lý và quản lý
Nếu doanh nghiệp chuyển đổi không đúng quy trình hoặc hiểu sai IFRS, có thể dẫn đến việc báo cáo không tuân thủ, gây hậu quả pháp lý, bị phạt hoặc mất uy tín với đối tác, ngân hàng.

Việc quản lý thay đổi và đảm bảo chất lượng thông tin báo cáo cũng là một thách thức lớn đối với các SME.

Nhận thức rõ những thách thức trên giúp doanh nghiệp SME có kế hoạch chuẩn bị kỹ càng, lựa chọn giải pháp phù hợp để áp dụng IFRS hiệu quả và bền vững.

V. Các yếu tố cần cân nhắc trước khi SME quyết định áp dụng IFRS

Áp dụng IFRS là một quyết định chiến lược quan trọng đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ. Trước khi bước vào quá trình chuyển đổi, SME cần cân nhắc kỹ lưỡng các yếu tố sau để đảm bảo lựa chọn phù hợp với năng lực và định hướng phát triển.

1. Quy mô và ngành nghề hoạt động của doanh nghiệp
Doanh nghiệp có quy mô lớn, hoạt động trong lĩnh vực đa ngành hoặc có kế hoạch mở rộng quốc tế thường được khuyến khích áp dụng IFRS để nâng cao tính minh bạch và đáp ứng yêu cầu của nhà đầu tư, đối tác nước ngoài.

Doanh nghiệp nhỏ, hoạt động trong các ngành nghề đơn giản, nội địa có thể cân nhắc kỹ hơn về chi phí và lợi ích khi áp dụng IFRS.

2. Mức độ sẵn sàng về nguồn lực nhân sự và công nghệ
Đội ngũ kế toán, tài chính có đủ kiến thức và kỹ năng để hiểu và vận hành IFRS hay chưa?

Doanh nghiệp có sẵn hệ thống công nghệ thông tin, phần mềm kế toán đáp ứng được các yêu cầu báo cáo theo IFRS không?

Cần đánh giá khả năng đào tạo, thuê chuyên gia tư vấn và đầu tư nâng cấp hệ thống.

3. Chi phí chuyển đổi và duy trì hệ thống IFRS
Các khoản chi phí cần đầu tư ban đầu như đào tạo, triển khai phần mềm, thay đổi quy trình.

Chi phí duy trì và cập nhật theo chuẩn mực mới.

So sánh chi phí này với lợi ích kỳ vọng từ việc áp dụng IFRS để quyết định có nên hay không.

4. Định hướng phát triển và chiến lược tài chính
Doanh nghiệp có kế hoạch huy động vốn từ thị trường quốc tế hoặc mở rộng hợp tác với các đối tác nước ngoài không?

Mức độ cần thiết minh bạch hóa báo cáo tài chính để nâng cao uy tín trên thị trường.

Tầm nhìn phát triển dài hạn và khả năng thích nghi với chuẩn mực kế toán mới.

5. Hỗ trợ từ cơ quan quản lý và chuyên gia tư vấn
Doanh nghiệp có thể tiếp cận được các nguồn tư vấn, đào tạo chuyên sâu về IFRS không?

Cơ quan quản lý địa phương, hiệp hội doanh nghiệp có hỗ trợ chuyển đổi hay chưa?

Việc hợp tác với đơn vị tư vấn chuyên nghiệp sẽ giúp giảm thiểu rủi ro và tăng hiệu quả chuyển đổi.

Việc đánh giá kỹ lưỡng các yếu tố này sẽ giúp doanh nghiệp SME đưa ra quyết định phù hợp, tối ưu hóa nguồn lực và đạt hiệu quả cao khi áp dụng IFRS.

VI. Các bước chuẩn bị và triển khai áp dụng IFRS cho doanh nghiệp SME

Áp dụng Chuẩn mực Báo cáo Tài chính Quốc tế (IFRS) là một quá trình phức tạp, đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ càng và triển khai bài bản. Dưới đây là các bước quan trọng mà doanh nghiệp SME cần thực hiện để chuyển đổi thành công:

1. Đánh giá hiện trạng kế toán – tài chính của doanh nghiệp

Rà soát hệ thống kế toán hiện tại: sổ sách, báo cáo tài chính, phần mềm sử dụng, năng lực nhân sự.

Đánh giá mức độ phù hợp với IFRS và những khác biệt cơ bản cần điều chỉnh.

Xác định các điểm yếu, thách thức và cơ hội trong hệ thống hiện có.

2. Lập kế hoạch chuyển đổi chi tiết theo giai đoạn
Xác định phạm vi áp dụng IFRS (toàn bộ hay từng phần, theo báo cáo hợp nhất hoặc riêng).

Lập timeline chuyển đổi gồm các mốc quan trọng: đào tạo, thử nghiệm, triển khai chính thức.

Dự toán ngân sách cho các khoản chi phí đào tạo, tư vấn, nâng cấp hệ thống.

3. Đào tạo và nâng cao năng lực cho đội ngũ kế toán – tài chính
Tổ chức các khóa đào tạo về IFRS cơ bản và chuyên sâu.

Đào tạo kỹ năng áp dụng phần mềm kế toán theo chuẩn mực mới.

Tạo điều kiện thực hành trên dữ liệu thực tế và tình huống mô phỏng.

4. Chuẩn hóa và điều chỉnh quy trình kế toán
Cập nhật quy trình, mẫu biểu kế toán, báo cáo tài chính theo IFRS.

Thiết lập cơ chế kiểm soát nội bộ nhằm đảm bảo tính chính xác và minh bạch.

Điều chỉnh hợp đồng, quy định nội bộ có liên quan đến kế toán và tài chính.

5. Thử nghiệm và đánh giá hiệu quả
Áp dụng thử nghiệm IFRS trên báo cáo tài chính nội bộ.

Thu thập phản hồi, rà soát lỗi và điều chỉnh quy trình, phần mềm cho phù hợp.

Chuẩn bị các báo cáo chuyển đổi, thuyết minh theo yêu cầu quản lý và pháp luật.

6. Triển khai áp dụng chính thức và theo dõi liên tục
Triển khai báo cáo tài chính theo IFRS chính thức cho các kỳ kế toán tiếp theo.

Thường xuyên cập nhật các thay đổi trong IFRS và đào tạo bổ sung cho nhân viên.

Giám sát, đánh giá hiệu quả áp dụng và cải tiến liên tục.

Việc thực hiện đầy đủ và tuần tự các bước trên giúp doanh nghiệp SME giảm thiểu rủi ro trong quá trình chuyển đổi, nâng cao chất lượng báo cáo tài chính và tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững.

Áp dụng Chuẩn mực Báo cáo Tài chính Quốc tế (IFRS) mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho doanh nghiệp SME, từ việc nâng cao tính minh bạch, cải thiện quản trị tài chính đến mở rộng cơ hội tiếp cận nguồn vốn quốc tế. Tuy nhiên, quá trình chuyển đổi cũng đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng về nguồn lực, chi phí và kiến thức chuyên môn.

Doanh nghiệp SME cần cân nhắc kỹ các yếu tố đặc thù của mình để đưa ra quyết định phù hợp, đảm bảo chuyển đổi IFRS không chỉ là tuân thủ pháp luật mà còn là bước tiến chiến lược góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững trong môi trường kinh doanh cạnh tranh ngày càng khốc liệt.